Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkan ve günlük yaşama oldukça etki eden Covid-19/Korona virüs salgını pek çok alanda yeni düzenlemeleri de beraberinde getirmiştir. Korona virüs salgınından olumsuz anlamda etkilenenlerden biri de kuşkusuz turizm sektörüdür. Tüm dünyayı etkisi altına alan Covid-19/Korona virüs sebebiyle pek çok ülke giriş-çıkışlarını kapatarak salgına karşı tedbir niteliğinde önlemler almıştır. Hal böyle iken, salgının başlamadığı ya da bu şekilde hızlı yayılımının öngörülemediği dönemde, erken rezervasyon yoluyla tüketiciler tarafından yapılan paket tur sözleşmelerinin durumunun ne olacağı, tüketicinin iade taleplerinin karşılanmasının nasıl olacağı soruları meydana gelmektedir. Erken rezervasyon fırsatı ile oluşturulan tatil planlarının, salgın sürecine denk gelmesi ile yapılan sözleşmelerin iptali hususu gündeme gelmiştir. Bu durumda tüketiciler mevcut koşullar altında gerçekleştirilemeyecek tatile ilişkin yapılan paket tur sözleşmelerini feshederek ödenen ücretlerin iadesini talep etmektedir.

İşbu yazıda paket tur sözleşmelerinin akıbeti ve tüketicinin mevcut haklarının neler olduğu hususları açıklanacaktır.

PAKET TUR SÖZLEŞMELERİNİN NİTELİĞİ

Öncelikle paket tur sözleşmelerinin ne olduğu ve sınırlarının neler olduğunu belirtmek yerinde olacaktır. Paket Tur Sözleşmeleri Yönetmeliği kapsamında, paket turlar;

MADDE 4/1 – Tanımlar
“f) Paket tur sözleşmesi: Paket tur düzenleyicileri veya aracıları tarafından ulaştırma, konaklama ve başka turizm hizmetlerinden en az ikisinin birlikte, her şeyin dâhil olduğu fiyatla satıldığı veya satımının vaat edildiği ve hizmetin yirmi dört saatten uzun bir süreyi kapsadığı veya gecelik konaklamayı içerdiği sözleşmeleri…”
şeklinde ifade edilmiştir.

Bu kapsamda bir paket tur sözleşmesinin varlığından söz edebilmesi için; seyahat acenteleri ile tüketici arasında yapılmış bir sözleşme olmalıdır. Mevcut sözleşme kanunda belirtilen şartları sağlaması halinde “paket tur sözleşmesi” niteliğine ulaşmaktadır. Paket tur sözleşmesinin konusu; ulaştırma, konaklama veya diğer turizm hizmetlerinden oluşmalıdır. Paket tur sözleşmesi ile tüketici, tüm hizmet tutarını seyahat acentesine ödemektedir. Ayrıca başka bir üçüncü kişiye tüketici tarafından ödeme yapılmamaktadır. Ayrıca kanunda belirtildiği üzere eğer mevcut sözleşme tüm unsurları taşımasına rağmen 24 saatten az sürüyorsa paket tur sözleşmesi kapsamında sayılmamaktadır. Paket tur sözleşmeleri, gecelik konaklamayı ya da 24 saatten uzun bir süreyi sağlamalıdır. Taraflar arasında yapılan sözleşme bu niteliklere sahip değilse; mevcut sözleşmeye Paket Tur Sözleşmeleri Yönetmeliği hükümleri uygulanmaz.

PAKET TUR SÖZLEŞMESİNDEN DÖNME VE İADE İSTEME

Covid-19/Korona virüs salgını sebebiyle önceden yapılan paket tur sözleşmelerinin durumunun ne olacağı ve nasıl bir yol izleneceği hakkında yapılan bir düzenleme şuan itibariyle bulunmamaktadır.
Yaşanılan sürecin geleceğe yönelik etkilerinin neler olacağının bilinmemesi ve konu bakımından emsal niteliğinde Yargıtay kararlarının da bulunmamasından dolayı oluşan mevcut hallerin yorumlanmasında Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve ilgili yönetmeliklerden yararlanılmaktadır.

Paket Tur Sözleşmeleri Yönetmeliği uyarınca tüketicinin sahip olduğu haklar;

MADDE 16 – Sözleşmenin feshi
“(1) Katılımcı, fesih talebini paket tur düzenleyicisi veya aracısına yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı ile bildirmek kaydıyla sözleşmeyi tek taraflı olarak feshedebilir.
(2) Paket turun başlamasından en az otuz gün önce yapılan fesih bildirimlerinde, ödenmesi zorunlu vergi, harç ve benzeri yasal yükümlülüklerden doğan masraflar hariç olmak üzere, herhangi bir kesinti yapılmaksızın katılımcının ödemiş olduğu bedel kendisine iade edilir.
(3) Paket turun başlamasına otuz günden daha az bir süre kala yapılan fesih bildirimlerinde, paket tur sözleşmesinde belirtilmek şartıyla belirli bir tutar veya oranda kesinti yapılabilir.
(4) Katılımcının gerekli tüm özeni göstermesine rağmen öngöremediği ve engelleyemediği bir durum veya mücbir sebep nedeniyle paket turun başlamasına otuz günden daha az bir süre kala fesih bildiriminde bulunması halinde, ödenmesi zorunlu vergi, harç ve benzeri yasal yükümlülüklerden doğan masraflar ile üçüncü kişilere ödenip belgelendirilebilen ve iadesi mümkün olmayan bedeller hariç olmak üzere, herhangi bir kesinti yapılmaksızın katılımcının ödemiş olduğu bedel kendisine iade edilir.
(5) Bu madde kapsamında yapılacak bedel iadelerinin, fesih bildiriminin paket tur düzenleyicisi veya aracısına ulaşmasından itibaren on dört gün içerisinde katılımcıya yapılması zorunludur.”
şeklinde düzenlenmiştir.

PAKET TURUN BAŞLANGICINA 30 GÜNDEN FAZLA SÜRE BULUNUYORSA;

Paket Tur Sözleşmeleri Yönetmeliği madde 16/2; seyahat tarihinin başlangıcına 30 günden fazla olan tüketiciler açısından lehe bir hükümdür. Çünkü kanunda belirtilen zorunlu giderler ve yasal yükümlülüklerden doğan masraflar oldukça az bir tutar oluşturdukları için tüketici bakımından önemli bir kayıp söz konusu olmamaktadır.

Mevcut COVID-19/Koronavirüs salgını durumlarından dolayı sözleşmede belirtilen tarihlerde gerçekleştirilemeyecek ya da gerçekleşmeme ihtimali bulunan turlar için, tüketiciler fesih bildiriminde bulunmak ya da fesih bildiriminde bulunmaktan ziyade; tur tarihini ileri bir tarihe erteleme, gerçekleştirilemeyen tur yerine farklı tur paketiyle değişim gibi ihtimallere başvurma haklarına sahip olmaktadır.

PAKET TURUN BAŞLANGIÇ SÜRESİNE 30 GÜNDEN AZ KALDIĞI DURUMLARDA;

Burada ikili bir ayrım yapılmaktadır. Bu ayrımın temel niteliği ise Covid-19/Korona virüsünün “mücbir sebep” sayılıp sayılmayacağı hususudur.

Bu konuda öncelikle 06 Mart tarihinde Ticaret Bakanlığı tarafından Covid 19/Koronavirüs açıklamalarının belirtilmesi gerekir.

Yapılan yazılı açıklamada;

“Tüketicimizin koronavirüs gibi mücbir sebep nedeniyle paket turun başlamasına 30 günden az bir süre kala da fesih bildiriminde bulunması halinde, ödenmesi zorunlu vergi, harç ve benzeri yasal yükümlülüklerden doğan masraflar ile üçüncü kişilere ödenip belgelendirilebilen ve iadesi mümkün olmayan bedeller hariç geriye kalan tüm bedelin herhangi bir kesinti yapılmaksızın 14 gün içinde tüketiciye iade edileceği düzenlenmiştir. Ancak paket tur hizmetinin herhangi bir seyahat uyarısı veya uçuş iptalinin söz konusu olmadığı bir ülkeye yönelik olması halinde ise tüketicinin sahip olduğu hakların, sözleşmenin fesih tarihi dikkate alınmak suretiyle belirlenmesi gerektiği değerlendirilmektedir. Mücbir sebebe dayanmaksızın 30 günden daha az bir süre kala yapılan fesih bildirimlerinde paket tur sözleşmesinde belirtilmek şartıyla belirli bir tutar veya oranda kesinti yapılabileceği düzenlenmiştir.”

Ayrıca Yargıtay Hukuk Genel Kurulu da 2017/11-90 E. 2018/1259 K. Sayılı ve 27.06.2018 tarihli kararı ile mücbir sebebi tanımlamaktadır:

“Mücbir sebep, sorumlu veya borçlunun faaliyet ve işletmesi dışında meydana gelen, genel bir davranış normunun veya borcun ihlâline mutlak ve kaçınılmaz bir şekilde yol açan, öngörülmesi ve karşı konulması mümkün olmayan olağanüstü bir olaydır. Deprem, sel, yangın, salgın hastalık gibi doğal afetler mücbir sebep sayılır.”

Yukarıda belirtilen Ticaret Bakanlığı açıklaması ile Ticaret Bakanlığı’nın Covid-19/Korona virüs salgınını paket turların iptali konusunda mücbir sebep olarak saydığı, ayrıca Yargıtay kararlarının de salgın hastalığı mücbir sebep olarak saydıkları açıktır. Bu hususa ilişkin TÜRSAB 04.03.2020 tarihinde yapmış olduğu kamuoyu açıklamasında ise salgının mücbir sebep sayılmasına karar verecek organın “yargı mercileri” olduğunu belirtmiştir.

• Covid-19/Koronavirüs mücbir sebep sayıldığında;

Mevcut salgın dönemi mücbir sebep sayıldığı takdirde Paket Tur Sözleşmeleri Yönetmeliği 16/4. Madde esas alınacaktır.
“(4) Katılımcının gerekli tüm özeni göstermesine rağmen öngöremediği ve engelleyemediği bir durum veya mücbir sebep nedeniyle paket turun başlamasına otuz günden daha az bir süre kala fesih bildiriminde bulunması halinde, ödenmesi zorunlu vergi, harç ve benzeri yasal yükümlülüklerden doğan masraflar ile üçüncü kişilere ödenip belgelendirilebilen ve iadesi mümkün olmayan bedeller hariç olmak üzere, herhangi bir kesinti yapılmaksızın katılımcının ödemiş olduğu bedel kendisine iade edilir.”

Bu hüküm kapsamında salgının mücbir sebep kabul edilmesi durumunda, paketin başlamasına 30 günden az kalan tüketici sözleşmeyi feshettiğinde; zorunlu gider, yasal yükümlülüklerden doğan masraflar ve 3. Kişilere ödendiği belgelendirilen miktarlar hariç olmak üzere ödenen tutar kendisine iade edilir. Bu düzenleme ile tüketiciye ciddi oranda bir avantaj sağlanmaktadır.

Salgın süreci sona erdiğinde, belirtilen şartların oluştuğu gerekçesiyle paket tur sözleşmesini feshetmek isteyip acente ile sorun yaşayan tüketiciler mahkemeye/hakem heyetine başvuru sağladığında, bu hüküm ile bedel iadesini geri alabileceği söylenebilir.

• Covid-19/Koronavirüs mücbir sebep sayılmadığında;

Paket turun başlangıç tarihine 30 günden az bir süre kalmış olması durumunda, Paket Tur Sözleşmeleri Yönetmeliği Madde 16/3 uygulanacaktır;
“(3) Paket turun başlamasına otuz günden daha az bir süre kala yapılan fesih bildirimlerinde, paket tur sözleşmesinde belirtilmek şartıyla belirli bir tutar veya oranda kesinti yapılabilir.”

Yukarıda belirtilen hüküm doğrultusunda, eğer paket turun başlamasına 30 günden az bir süre kalmış ve tüketici sözleşmeyi feshetmek istiyorsa, sözleşmede belirtilmek şartıyla belirli bir tutar veya oranda ödenen ücretin iadesinde kesinti yapılacaktır. Bu kesintiye uğrayacak miktar belirlenirken “dürüstlük kuralına” uygun hesaplama yapılmalıdır.

Son olarak belirtilmesi gereken husus ise, mevcut durumda yapılacak değerlendirmelerin her sözleşme özelinde ayrı ayrı yapılması gerektiğidir. Yukarıda belirtildiği sebeplerden dolayı koşullar gerçekleştiği takdirde tüketicinin ücret iadesini talep etme ve paket tur sözleşmesinden dönme hakkı bulunmaktadır.